سرمایه اجتماعی، سازمان‌های مردم‌نهاد و توسعه رفتارهای محیط‌زیستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی گروه علوم اجتماعی-توسعه، دانشگاه مازندران

2 دانش‌آموخته دکتری جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22080/sod.2024.25829.1014

چکیده

توسعه، محیط‌زیست و پایداری سه مفهوم در هم تنیده در دوران معاصر هستند که پیوند مناسب میان آنها بخشی ضروری از تغییر جوامع به سمت آینده‌ای پایدارتر است. در حالی توسعه به عنوان پیش‌فرض برای حرکت جوامع تلقی می‌شود که حفاظت از محیط‌زیست برای دستیابی به سوی تعادل در حوزه اقتصاد، محیط‌زیست و جامعه، گریزناپذیر می‌باشد. در این راستا، رفتار محیط‌زیستی اقدام هدفمندی است که می‌تواند تأثیر منفی بر محیط را کاهش دهد. عملکرد انسانی نظیر بهره‌برداری نامناسب از منابع و ...، تأثیر زیان‌بار بر محیط‌زیست را تشدید کرده است. در این زمینه، سازمان‌های مردم‌نهاد با برخورداری از ظرفیت‌هایی چون توانمندی در ایجاد بسترهای لازم برای تغییر رفتار در جهت حمایت از محیط‌زیست، می‌توانند ایفای نقش کنند. هدف پژوهش حاضر، تحلیل جامعه‌شناختی تأثیر سرمایۀ اجتماعی اعضای سازمان‌های مردم‌نهاد بر رفتارهای محیط‌زیستی می‌باشد. روش پژوهش، پیمایش و ابزار آن پرسشنامه بوده است. جامعۀ آماری، همة اعضای سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی شهر تهران بودند. حجم نمونه 376 نفر با روش نمونه‌گیری تصادفی نسبی انتخاب شد. مطابق نتایج پژوهش، میزان سرمایۀ اجتماعی و رفتارهای محیط‌زیستی بیشتر پاسخ‌گویان در «حد متوسط و بیشتر» بود. همبستگی میان متغیرها نیز مثبت و معنی‌دار بود. همچنین، متغیرهای مستقل 6/38 درصد بر متغیر وابسته تأثیر گذاشته‌اند. می‌توان گفت که اعضای سازمان‌های مردم‌نهاد با برخورداری از سرمایه اجتماعی می‌توانند علاوه بر رفتارهای حوزه خصوصی خود همچون مصرف انرژی، در ایجاد و گسترش ارتباطات، توانمندسازی جوامع، استفاده از ظرفیت‌های محلی، بسترسازی برای توسعه پایدار تعیین‌کننده باشند. بدین‌ترتیب، نتایج پژوهش بیانگر آن است که سرمایۀ اجتماعی می‌تواند پیش‌بینی‌کننده رفتارهای محیط‌زیستی مسئولانه باشد.

کلیدواژه‌ها